Deur Tania Heyns
Die jongste -en besonder skerp- verhoging van die repokoers was ‘n nare verrassing vir veral die talle Suid-Afrikaners wat besig is om in skuld te verdrink – en minstens een ekonoom waarsku nog ‘n styging lê voor.
Ekonome sê ‘n verhoging van 50 basispunte is veral slegte nuus vir Suid-Afrikaners wat reeds moeilik afbetaal aan huisverbande, voertuiglenings of daardie gewraakte kredietkaart wat al meer gevee moet word om die motor met brandstof te vul of selfs ‘n bord kos op die tafel te sit.
“As ‘n land is ons in die hoogste voedselinflasiesiklus sedert 2009; ons is op die hoogste prima uitleenkoers sedert 2009 en as die ekonomie aanhou krimp soos in die laaste deel van verlede jaar, gaan ons ‘n resessie tegemoet,” waarsku Yael Geffen, uitvoerende hoof van Lew Geffen Sotheby’s International Realty.
Die Reserwe bank se monetêre beleidskomitee se verhoging van 50 basispunte – veel hoër as die verwagte verhoging van 25 basispunte – het die repokoers Vrydag op 7.75% en die prima uitleenkoers op 11.25% te staan gebring.
Diegene met skuld gaan steier
Geffen meen die Reserwebank moes Suid-Afrikaners ‘n blaaskans gegee het.
“Niemand kry salarisverhogings wat R5500 se maandlikse verbandterugbetalingsverhogings in 18 maande kan akkommodeer nie. En dit is die geval vir elke huishouding in die land wat tans ‘n huisverband van R2 miljoen aangegaan het.
“Die situasie is onhoudbaar: mense gaan hul huise en hul lewensbestaan verloor,” waarsku Geffen uit ‘n eiendomsoogpunt.
“Die basiese lewenskoste is buite beheer vir die meeste Suid-Afrikaners,” beaam Greg Dart, direkteur van High Street Auctions.
“Voedselinflasie is die hoogste in 14 jaar, beurtkrag verllor nou meer werkgeleenthede as kilowatt-ure terwyl vervaardiging ure lank stilstaan. Al meer klein ondernemings se deure gaan in die volgende kwartaal sluit.”
Dart sê die private sektor is nie blind vir die feit dat dit die Reserwebank inflasie in bedwang moet hou nie. “Maar dalk het hy ‘n plan B nodig, want die huidige plan werk duidelik nie.”
“Ons het almal geweet nog ‘n koersverhoging sou voor die einde van hierdie kwartaak kom, maar die MBK moes verlede week die Amerikaanse Sentrale Bank se voorbeeld gevolg het en die verhoging tot 25 basispunte beperk het.”
Dart sê die monetêre beleidskomitee se “onvoorspelbaarheid” is boonop die goed vir beleggersvertroue nie.
“My beste raad vir verkopers is om pryse realisties te hou en vir kopers om hul huiswerk te doen; belê in bates wat langtermynopbrengste sal lewer.”
Neil Roets, hoof van Debt Rescue. maan ook dat al hoe meer Suid-Afrikaners gaan sukkel om hul skuldterugbetalings by te hou.
“Met elke opeenvolgende koersverhoging sukkel huishoudings al hoe meer om die begroting te laat klop en die besteding aan noodsaaklikhede is eenvoudig meer as mense se inkomste.”
Wink nog ‘n verhoging?
Die ekonoom Dawie Roodt sê die jongste rentekoersverwagting gaan waarskynlik boonop nie die laaste een vir hierdie jaar wees nie. Hy meen Suid-Afrikaners kan oor tweee maande nog ‘n koersverhoging verwag.
“Afhangende van wat met inflasie gebeur, gaan dit dan waarskynlik die laaste verhoging wees. Met ‘n bietjie geluk kan die Reserwebank dalk teen die tweede helfte van die jaar koerse begin sny. Dit sal byvoorbeeld afhang van die wisselkoers en die internasionale olieprys,” sê Roodt.
Roets stem saam dat verbruikers moontlik later vanjaar na ‘n mate van verligting kan uitsien.
“Soos gewooklik is dit die kwesbaarste huishoudings wat die swaarste las gaan dra in die styging van voedsel- en brandstofpryse wat altyd op rentekoersverhogings volg. Dit gaan lyding veroorsaak vir Suid-Afrikaners wat eiendom-, voertuig-, en kredietkaartskuld afbetaal en kan miljoene huishoudings in die middelinkomste- en hoërinkomstegroep knak.”
Prof. Raymond Parsons, ekonoom by die Noordwes-Universiteit se Sakeskool, sê dit was onvermydelik dat die monetêre beleidskomitee sou voortgaan met sy rentekoersverhogingsiklus aangesien die stryd teeninflasie nog nie gewonne is nie.
“Die omvang van die toename in leenkoste was niietemin verbasend,”sê hy.
Maroela Media het vroeër berig drie lede van die komitee het ten gunste van die goedgekeurde verhoging verhoging gestem, terwyl twee lede ten gunste van die laer verhoeging van 25 basispunte was.
Parsons sê die vraag is nou of hoër rentekoerse bevorderlik is vir die groei wat Suid-Afrika nodig het om buitelandse beleggers te lok.
“Dit sou gehelp het as die MBK verduidelik het hoekom twee lede van die komitee, wat na dieselfde data kyk, ‘n styging van 25 basispunte verkies het. Dit lyk of die afwaartse risiko’s vir ekonomiese groei grootliks begin saamval met die opwaartse risiko’s vir inflasie.
“Die bewyslas vir die MBK in huidige ekonomiese omstandighede kan nie absolute sekerheid wees nie, en daarom bly ‘n versigtige benadering die beste. n’ Klein foutjie in monetêre beleid kan ons nou duur te staan kom.”
